Γιατί εστιάζουμε πάντα στο αρνητικό;

Έχεις παρατηρήσει, όταν ακούς ή διαβάζεις ειδήσεις ότι αυτές που σου τραβάνε την προσοχή και σου μένουν για την υπόλοιπη μέρα συνήθως είναι αρνητικού περιεχομένου;

Αυτό το φαινόμενο έχει όνομα και λέγεται η μεροληψία του αρνητικού (negativity bias).

Είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που περιγράφει γιατί η αρχική αρνητική εντύπωση που σχηματίζουμε για κάποιον είναι συνήθως τόσο δύσκολο να την προσπεράσουμε και γιατί τα τραύματα του παρελθόντος έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στον ψυχισμό μας.

Λέγεται αλλιώς και η ασσυμετρία του θετικού- αρνητικού.

Για πολλούς λόγους, είμαστε πιο επιρρεπείς να θυμηθούμε μια προσβολή ή ένα αρνητικό γεγονός από μια φιλοφρόνηση ή ένα θετικό γεγονός. Για παράδειγμα, μπορεί να περάσουμε μια πολύ όμορφη μέρα με τους φίλους μας, αλλά να μας κάνουν ένα αρνητικό σχόλιο το οποίο στο τέλος της ημέρας ακόμα θα το σκεφτόμαστε και μπορεί να είναι αρκετό να χρωματίσει αρνητικά όλη την κατά τα άλλα υπέροχη μέρα.

Ο οικονομολόγος Danny Kahnerman, που κέρδισε Νόμπελ Οικονομίας το 2002, σχεδίασε μελέτες στις οποίες ζήτησε από τους μισούς συμμετέχοντες να φανταστούν ότι κερδίζουν 50$ και από τους άλλους μισούς ότι χάνουν 50$. Βρήκε ότι η ένταση της συναισθηματικής αντίδρασης ήταν πολύ πιο έντονη γι’ αυτούς που φανταζόντουσαν ότι θα χάσουν τα χρήματα, παρά γι’ αυτούς που θα τα κέρδιζαν. Με άλλα λόγια το να χάσω κάτι είναι πολύ πιο αρνητικό, από την θετικότητα του να κερδίσω, ακόμα και όταν αυτό το « κάτι» που είναι να χάσω ή να κερδίσω είναι ίδιας αξίας (50$ και στις δυο περιπτώσεις).

Γιατί έχουμε αυτό τον μηχανισμό;

Πρόκειται για έναν μηχανισμό που εξελικτικά έχουμε από τον άνθρωπο των σπηλαίων. Τότε μας ήταν απαραίτητος για την επιβίωση καθώς ήταν μεγαλύτερες οι πιθανότητες επιβίωσης μας όταν εστιάζαμε στο αρνητικό, στον κίνδυνο που δυνητικά θα μπορούσε να μας σκοτώσει, παρά στο θετικό. Η εστίαση στα αρνητικά σε αυτή την περίπτωση είναι παρόμοια με το αίσθημα του πόνου, καθώς όπως σημειώνει ο ψυχολόγος Timothy Bono του Washington University, λειτουργεί προστατευτικά για να κρατήσουμε το σώμα μας ασφαλές.

Γιατί όμως θυμόμαστε πιο έντονα τα αρνητικά από τα θετικά;

Όλα οφείλονται στην αμυγδαλή, σε αυτό το σημείο του εγκεφάλου που θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως τον «ανιχνευτή κινδύνου». Η αμυγδαλή χρησιμοποίει τα 2/3 των νευρώνων της για να ανιχνεύει αρνητικά γεγονότα και να μας προστατεύσει. Χτυπάει ο συναγερμός και άπαξ και γίνει αυτό, τα αρνητικά γεγονότα και οι εμπειρίες αποθηκεύονται γρήγορα στην μνήμη σε αντίθεση με τα θετικά γεγονότα τα οποία συνήθως χρειάζονται περισσότερο χρόνο να μείνουν στην προσοχή μας για να μεταφερθούν στην μακρόχρονη μνήμη.

Πώς επηρεάζει τις σχέσεις μας

Ο μηχανισμός αυτός μπορεί και έχει σημαντικά αρνητικές επιπτώσεις στις σχέσεις μας.

Σκέψου, αν περιμένεις ότι η-ο σύντροφος σου θα αντιδράσει αρνητικά σε ένα γεγονός, θα ξεκινήσει η διαφωνία σας με τις άμυνες σου ήδη από την πρώτη κουβέντα σας σε επιφυλακή. Ως αποτέλεσμα η δυσαρέσκεια είναι αναμενόμενη και το πιο πιθανό να πάρει μια τροπή ο διάλογος δυσανάλογη της περίστασης.

Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι αρνητικές σκέψεις είναι αναμενόμενες και σε ένα μεγάλο βαθμό απαραίτητες για την επιβίωση μας.

Γίνεται μη λειτουργικό ωστόσο, όταν είναι περισσότερες οι αρνητικές σκέψεις από τις θετικές και αρχίζουμε να έχουμε μια εικόνα για τον κόσμο πιο καταστροφική από ότι είναι ή από αυτό που μπορούμε να αντέξουμε.

Πως μπορώ να με βοηθήσω;

• Αναγνώρισε τα μοτίβα σκέψης σου και όταν αυτά είναι επαναλαμβανόμενα αρνητικά, κάνε κάτι για να σπάσεις τον φαύλο κύκλο. Δηλαδή, αν ξέρεις ότι έχεις την τάση να υπεραναλύεις μέρη μιας συζήτησης που έχεις ερμηνεύσει αρνητικά, βρες ένα χόμπι και κάθε φορά που πιάνεις τον εαυτό σου να μπαίνει σε αυτόν τον κύκλο σκέψης, κάνε αυτό που σου αρέσει, βγες για ποδήλατο, χόρεψε, καθάρισε το σπίτι σου ή άκου μουσική που σε ευχαριστεί
• Παρατήρησε τον αρνητικό διάλογο που κάνεις με τον εαυτό σου και άλλαξε τον με κάτι πιο ενθαρρυντικό. Το « τι βλάκας που είμαι που έκανα πάλι το ίδιο λάθος», μπορεί να γίνει « μακάρι να είχα επιλέξει διαφορετικά και να είχα άλλο αποτέλεσμα. Την επόμενη φορά θα το θυμάμαι και θα δράσω διαφορετικά»
• Μίλα στον εαυτό σου όπως θα μιλούσες σε έναν φίλο σου. Aν αυτό που σου λες, δεν θα το έλεγες σε αντίστοιχη περίπτωση σε εκείνον ή στο παιδί σου, αναδιατύπωσε τα λόγια σου και μίλα στον εαυτό σου σαν να είσαι κάποιος που αληθινά σε ενδιαφέρει.
• Οι θετικές στιγμές χρειάζονται περισσότερο χρόνο να αποθηκευτούν στην μακρόχρονη μνήμη, όπως προ είπαμε. Επομένως προσπάθησε να τις ανακαλείς συχνά και να σκέφτεσαι όλα όσα πηγαίνουν καλά. Πολύ βοηθητικό θα είναι αν μοιράζεσαι και με τους γύρω σου αυτές τις θετικές εμπειρίες και να εστιάζεις στα συναισθήματα σου όταν ανακαλείς τις ευχάριστες αναμνήσεις σου.

Να είσαι καλά!

Διάβασε ακόμα: Το σύνδρομο του απατεώνα