Γιατί όταν μια γυναίκα πονάει αποδίδεται πρωτίστως σε ψυχολογικά αίτια;

«Είσαι υπερβολική», «Πώς αντιδράς έτσι;», «Χαλάρωσε, δεν είναι κάτι σημαντικό», «Αντιδράς υπερβολικά». Μερικές από τις φράσεις που σίγουρα έχεις ακούσει εάν είσαι γυναίκα.

Το «σύνδρομο Yentl» πήρε το όνομά του από την ηρωίδα του διηγήματος του Isaac Bashevis Singer, του δέκατου ένατου αιώνα, Yentl the Yeshiva Boy, η οποία έπρεπε να μεταμφιεστεί σε άντρα για να μελετήσει το Ταλμούδ. Αυτός ο όρος έχει μπει στην ιατρική έρευνα για να εκφράσει το γεγονός ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζονται σοβαρά μόνο εάν θεωρούνται ότι είναι τόσο άρρωστες όσο ένας άνδρας ή έστω προσποιούνται ότι είναι.

Φυσικά το ότι οι γυναίκες αντιδρούν υπερβολικά στον πόνο είναι αστείο αν σκεφτεί κανείς το πως κάνουν οι άντρες όταν “υποφέρουν” από δέκατα για παράδειγμα ή όταν θα χτυπήσουν το χέρι τους στη μπάλα. Ναι μεν οι γυναίκες είναι ανθεκτικές στον πόνο από τη φύση τους αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να τις αγνοούμε όταν παραπονεθούν.

Δηλαδή είναι πιο πιθανό εάν είσαι γυναίκα να σε πάρουν λιγότερο σοβαρά στον “πόνο” σου και να τον αποδώσουν σε κάποια ψυχολογική αδυναμία ή ακόμα και ασθένεια! Κάτι τέτοιο φυσικά δεν ισχύει για τους άντρες οι οποίοι δεν κλαίνε ή -σε αυτή την περίπτωση- δεν πονάνε για ψύλλου πήδημα! Όπως δείχνουν και οι έρευνες οι γυναίκες βιώνουν δυσπιστία στα πρώτα στάδια μιας θεραπείας ενώ αισθάνονται πόνο και δυσφορία για μεγαλύτερο διάστημα πριν επισκεφθούν ειδική κλινική σε σύγκριση με τους άνδρες.

Στις γυναίκες συνταγογραφούνται λιγότερα παυσίπονα καθώς συχνά ο πόνος τους περνιέται για άγχος ή για «υπερβολική αντίδραση». Αντί λοιπόν να βρούμε, ή έστω να αποκλείσουμε, τα παθολογικά αίτια που μπορεί να προκαλούν σε μια γυναίκα στομαχόπονο πχ, τα ρίχνουμε όλα στο άγχος της που έχει σωματοποιηθεί! Για παράδειγμα, 50 εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν ένα ή περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα. Μια έρευνα από την American Autoimmune Related Diseases Association (AARDA) δείχνει ότι το 62% των ατόμων με αυτοάνοση νόσο έχουν χαρακτηριστεί ως «χρόνιοι παραπονούμενοι» από τους γιατρούς. Δεδομένου ότι πάνω από το 80% αυτών των ανθρώπων είναι γυναίκες, αυτή η στάση επηρεάζει τις γυναίκες δυσανάλογα, σε μερικές περιπτώσεις και  16 φορές περισσότερο από τους άνδρες.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της 18χρονης Βρεττανής Emma Raducanu η οποία αναγκάστηκε να αποσυρθεί στο Wimbledon του 2021 για ιατρικούς λόγους. Της είχε κοπεί η ανάσα και κρατούσε το στήθος της. Ο  John McEnroe, που έχει κερδίσει τρεις φορές το Wimbledon σχολίασε πως πολύ απλά δεν μπορούσε να αντέξει την πίεση: «Παρατηρείς πως αντιδρούν οι άντρες αθλητές και οι γυναίκες αθλήτριες- πόσο καλά μπορούν να το διαχειριστούν». Αφήνοντας σαφή υπονοούμενα πως η Raducanu δεν είχε τραυματιστεί πραγματικά, απλά δεν μπορούσε να αντέξει την πίεση σε τέτοιο υψηλό ανταγωνιστικό  επίπεδο.

Η ιστορία (και η επιστημονική έρευνα) μας έχει δείξει ότι οι μαρτυρίες των γυναικών για το σώμα τους δεν γίνονται πάντα πιστευτές και ότι συχνά η δυσφορία τους αποδίδεται στον υπερβολικά συναισθηματικό χαρακτήρα τους ή στην αδυναμία τους να χειριστούν την πίεση.

Όροι όπως υστερία ή νευρωτική, αφαιρέθηκαν από το Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας το 1980. Παρόλα αυτά, μην κοροϊδευόμαστε καθώς οι φράσεις “υστερία σε έχει πιάσει” ή “μη δίνεις σημασία αυτή είναι νευρωτική” χρησιμοποιούνται κατά κόρον. Είναι πολύ πιθανό μέχρι σήμερα οι γυναίκες να υπερδιαγνωστούν με μια σειρά ψυχιατρικών ασθενειών, από κατάθλιψη έως οριακή διαταραχή προσωπικότητας και να λάβουν υπερβολική συνταγογράφηση φαρμάκων για ψυχικές ασθένειες ενώ απλά πονούν για κάποιον άλλο λόγο. Στις μέρες μας δηλαδή ποιος (τυχερός) δεν έχει άγχος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει προειδοποιήσει ότι ο σωματικός πόνος των γυναικών συχνά υποτιμάται και αποδίδεται σε ψυχοσωματικά αίτια.

Όσο κι αν άλλαζαν οι φυλετικοί ρόλοι με το πέρασμα των χρόνων κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα και ο φεμινιστικός ακτιβισμός γιγαντώθηκε, ειδικά στις ΗΠΑ, η υστερία παρέμενε ως ιατρικός όρος. Εννοείται πως ο όρος δεν αφορά τους άνδρες, ούτε τότε ούτε σήμερα. Το μόνο παραθυράκι που άφησε η επιστημονική κοινότητα της δεκαετίας του 1960 να αποδίδεται ο όρος “υστερία” στους άντρες ήταν «πρωτίστως αν όχι αποκλειστικά διάγνωση που αφορούσε γυναίκες και η οποία σπάνια εντοπιζόταν στους άνδρες». Ένας ασθενής με υστερία θεωρήθηκε ότι είναι «Τυπικά ελκυστικός και σαγηνευτικός» και «ενδιαφέρεται για τον έλεγχο του αντίθετου φύλου . . . και απαιτεί συνεχώς επιβεβαίωση, έγκριση και έπαινο».

Η ιδέα της υστερίας βασίζεται στην βιολογία των γυναικών και στη θηλυκή φύση. Η συναισθηματικότητα, η εξάρτηση, η χειριστική φύση και οι ηθικές αδυναμίες συνδέθηκαν με γυναίκες που απέρριπταν τους παραδοσιακούς ρόλους τους ως οικιακές θεές, ως σύζυγοι και μητέρες.

Πάντως είναι γεγονός πως στο μυαλό μας η υστερία και η υπερβολή έχουν συνδεθεί με τη γυναικεία αδυναμία να ανταπεξέλθει το άτομο σε μια κατάσταση. Έτσι είναι περισσότερο λογικό ο πόνος να προέρχεται από ψυχοσωματικά αίτια παρά να βασίζεται όντως σε κάποιο παθολογικό πρόβλημα. Όπως καταλαβαίνουμε αυτό θέτει σε κίνδυνο έναν μεγάλο αριθμό γυναικών που δεν λαμβάνουν σωστή θεραπεία και η επιστήμη πρέπει να αντιμετωπίσει από μιαν άλλη σκοπιά  το θέμα αυτό.